Οι μεταμορφωσεις του ιπποκαμπου και η ανθρωπινη μοιρα!

  

Πριν από τον πρώτο θάνατο ήρθε ο πρώτος φόνος!

                                                                                Ρίλκε

Η  συγγραφέας του βιβλίου είναι υπαρκτό πρόσωπο η προϊόν μυθοπλασίας; Τι θα γίνει εάν ο αστυνόμος Χάρης Κόκκινος συναντήσει το λογοτεχνικό του άβαταρ; Πως η συγγραφή ενός βιβλίου μπορεί να γίνει μέρος της ίδια της  πλοκής του;  Ή για να θυμηθούμε το περίφημο δίλημμα του  κινέζικου μύθου: Ο σοφός δάσκαλος Τσουάνγκ Τσου ονειρεύεται ότι είναι πεταλούδα αλλά μήπως είναι η πεταλούδα που ονειρεύεται ότι είναι ο σοφός δάσκαλος Τσουάνγκ Τσου;

Ας γίνουμε πιο σαφείς  ή αλλιώς καιρός για λίγη «προϊστορία».... 

Πριν μερικά χρόνια,  η  Ευτυχία  Γιαννάκη μας δίνει μια κλασική στιβαρή αστυνομική τριλογία, (Η Τριλογία της Αθήνας: Στο πίσω κάθισμα 2016, Αλκυονίδες μέρες 2017, Πόλη στο φως 2018), που συνδυάζει σε ιδανικές αναλογίες  την σφιχτοδεμένη πλοκή με την ψυχολογική εμβάθυνση και την κοινωνιολογική ανάλυση και συναντά  θερμή ανταπόκριση από το αναγνωστικό κοινό. Σημείο υπεροχής ο κεντρικός της ήρωας, ο  αστυνόμος  Χάρης Κόκκινος, τύπος εμμονικός κι αντικοινωνικός, με τραυματική προσωπική ζωή, με αδιάλλακτη αλλά κι αντισυμβατική ηθική, μανιακός καπνιστής και λάτρης των παραδοσιακών οινομαγειρείων, διαθέτει  όσα πάθη και λάθη χρειάζονται για να αποκτήσει μια εθιστική γοητεία. Το καστ συμπληρώνουν οι συνάδελφοί της ομάδας του, (αριστοτεχνική η απόδοση των μεταξύ τους σχέσεων), η πρώην πάμπλουτη  σύζυγος και ο απόμακρος αλλά εύθραυστος γιός, η επιβλητική τρανς Τζέλα και μια ντουζίνα αιμοσταγείς δολοφόνοι.  Στα βιβλία της σειράς, όμως,  ρόλο πρωταγωνιστή διεκδικεί και το κλεινόν άστυ. Η Αθήνα  με τις ιστορικές γειτονιές, τις παρακμιακές συνοικίες, τους σκοτεινούς της δρόμους αλλά και τους αστικούς της μύθους  αναδεικνύεται σε μια εγχώρια μητρόπολη εγκλήματος που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τη Μασσαλία του Ιζό, την Καλιφόρνια του Ελρόυ, την Αβάνα του Παδούρα….

Αλλά με το εναρκτήριο βιβλίο της 2^ης τριλογίας, ( Η Τριλογία του βυθού: Η νόσος του μικρού θεού 2020), και συγκεκριμένα στο επιλογικό του σημείωμα,  η Γιαννάκη ξεκινά έναν πολλά υποσχόμενο  διάλογο με τον αναγνώστη, εξομολογούμενη  ότι  αφορμή   για τις ιστορίες της υπήρξε  μια τυχαία συνάντηση με τον αστυνόμο-πρωταγωνιστή, που λίγο πολύ είναι αληθινό πρόσωπο, σε κάποιο καφενείο της Πάρου  και μας αποκαλύπτει αναδρομικά ότι η έμπνευση  της βασίζεται σε πραγματικά  γεγονότα. Το μικρό αυτό τέχνασμα, βέβαια, δεν αποτελεί ρήξη με τους κώδικες της παραδοσιακής γραφής, όπου συχνά πυκνά μια κάποια μορφή «πλαστοπροσωπίας» υιοθετείται  για να προσδώσει στο κείμενο βιωματική αληθοφάνεια.

Ωστόσο, στο δεύτερο βιβλίο, (Η φωλιά του Ιππόκαμπου 2021),  η αφήγηση φλερτάρει  επίμονα με το μεταμοντέρνο  και δοκιμάζει τα όρια και τις συμβάσεις του αστυνομικού είδους, όχι μόνο γιατί η συγγραφέας ανοίγει συχνά πυκνά την κουρτίνα του λογοτεχνικού της  εργαστηρίου αλλά και γιατί η ίδια -με μια δόση ίσως καλλιτεχνικής φιλαρέσκειας - επινοεί τον εαυτό της κι  αποφασίζει να αναλάβει ένα κεντρικό ρόλο στην ιστορία της. Πρόκειται για ένα  παιγνιώδες πείραμα που έχουν δοκιμάσει  επιτυχώς και ξένοι ομότεχνοι της, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον  γάλλο Guillaume Musso στο  «θρίλερ του 1 εκ. πωλήσεων»  Η Μυστική Ζωή των συγγραφέων.

Στο παρόν κείμενο, οι συχνές εναλλαγές στη γωνία  λήψης, οι απρόσμενες εισβολές των γεγονότων  στην φανταστική πλοκή αλλά και οι επίμονες διακειμενικές αναφορές  έχουν σαν αποτέλεσμα τα διάφορα επίπεδα της πραγματικότητας  να ρευστοποιούνται, να διαχέονται και να  διαπλέκονται αξεδιάλυτα , όπως τα όνειρα και η κατάσταση εγρήγορσης στην ταινία Inception, την αμερικάνικη περιπέτειεα επιστημονικής φαντασίας του Κρίστοφερ Νόλαν (2010). Ο γενικός τίτλος  της σειράς  μας έχει προϊδεάσει  με κατάλληλους συνειρμούς -πρόκειται, όπως είπαμε,  για την τριλογία του βυθού:  Και το νερό είναι η ύλη των αντικατοπτρισμών. Το νερό «κρατάει έναν καθρέφτη». Στην επιφάνεια του αντανακλώνται τα ουράνια σύννεφα ενώ κάτω από τα κύματα διακρίνονται  οι χαμένες ατλαντίδες. Η υποθαλάσσια σιωπή παρέχει μία μοναδική ευκαιρία για να αφουγκραστεί κανείς την εσωτερική του φωνή. Ο άγριος βυθός - μεγεθυσμένη προβολή του φροϋδικού ασυνειδήτου- μας καλεί επιτακτικά για μια  κατάδυση εντός.  

Μεγάλο μέρος της  ιστορίας, άλλωστε,  διαδραματίζεται στην Ύδρα που δεν είναι πια ένας ειδυλλιακός  τουριστικός προορισμός αλλά ένα καλειδοσκοπικό κουτί μυστικών και ψιθύρων. Τα γραφικά  πλακόστρωτα δρομάκια της συνθέτουν έναν επικίνδυνο κλειστοφοβικό λαβύρινθο, που θα πρέπει οι ήρωες να διασχίσουν ασθμαίνοντας κάτω από την εκτυφλωτική κι απειλητική ζέστη του καλοκαιριού  για να φτάσουν στη λύση του γρίφου. Για άλλη μια φορά ευφάνταστη η οργανική εμπλοκή  του σκηνικού στην εξέλιξη της δράσης.

Θα ήταν άδικο, όμως,  να εμμείνουμε στην τεχνική της γραφής -εντοπίζοντας την «υπεραξία» του μυθιστορήματος στο αισθητικό επίπεδο. Το αστυνομικό  είναι πια η σύγχρονη «στρατευμένη» λογοτεχνία και οι ιστορίες εγκλημάτων  χρησιμοποιούνται συχνά για να αναδείξουν ή και να καταγγείλουν  επείγοντα κοινωνικά ζητήματα. Η συγγραφέας έχει αποδείξει ότι αφουγκράζεται  με οξυμένες αισθήσεις αλλά και ιδιαίτερη ευαισθησία την επικαιρότητα. Το βιβλίο της ασφαλώς ξεκινά με ένα φόνο: Μια μαχόμενη δημοσιογράφος βρίσκεται νεκρή σε μια πισίνα, στο διαμέρισμα του πρωην  συζύγου της και διάσημου ζωγράφου στο Κολωνάκι, ενώ ο ίδιος είναι εξαφανισμένος! Όταν ο Χάρης Κόκκινος και η ομάδα του αναλαμβάνουν δράση, δεν αργούν να ξετυλιξουν ένα κουβάρι σκοτεινά μυστικά: γυναικοκτονίες, έμφυλη βία,  ενδοοικογενειακή κακοποίηση,  συνένοχη σιωπή ... Το κυνήγι ενός serial killer  υπεράνω πάνω πάσης υποψίας  κι οι τελετουργικές «θυσίες» νεαρών κοριτσιών που εξαφανίζονται στα πανηγύρια του αι- Γιάννη του Κλήδονα για να εμφανιστούν ξανά ως μακάβριες συνθέσεις  στον ζωγραφικό καμβά  ενώνουν το  δολοφονικό φοκλόρ της πατριαρχίας  με την φετιχοποίηση του γυναικείου σώματος  στην καλλιτεχνική απεικόνισή του.

Πολλά και ενδιαφέροντα  τα παράλληλα θέματα που θίγει το κείμενο ή οι εμβόλιμες σκηνές - ψηφίδες που συμπληρώνουν την μεγάλη εικόνα: τα τεράστια ψυχεδελικά ενυδρεία που δεσπόζουν στον τόπο του εγκλήματος, οι σπαρακτικές τελευταίες σκέψεις του θύματος στο μεταίχμιο ζωής και θανάτου, η σχεδόν κλινική καταγραφή της άνοιας με σωμάτια Lewy του ζωγράφου, η απομυθοποίηση της γαμήλιας τελετής…  

Κλειδί, όμως, για την αποκρυπτογράφηση του βιβλίου  αλλά συνδετικό νήμα των ετερόκλητων στοιχείων του αποτελεί η μυθική μορφή του ιππόκαμπου. Ο μικροσκοπικός  δράκος  με την αλλόκοτη ανατομία και  τις παράξενες συνήθειες έχει γίνει συχνά θέμα  σε λαϊκές δοξασίες και καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις - στόλιζε τους μεσαιωνικούς θυρεούς των ευγενών  ενώ οι αρχαίοι Κέλτες τον ευχαριστούσαν για  τη διάσωση των ναυαγών. Ο ιππόκαμπος συμβολίζει την καλοτυχία,  τη φιλία, την αφοσίωση στην οικογένεια αλλά, πρωτίστως, ενσαρκώνει  το πνεύμα του μαχητή.  Σημειωτέον ότι έχει δανείσει  και το όνομά του για να δηλωθεί  η μικρή περιοχή  του εγκεφάλου που συνδέεται με τη μνήμη.

Στα παρόντα συμφραζόμενα ο ιππόκαμπος - μεγάλο τατουάζ στο στήθος της νεκρής-   αποτελεί  στοιχείο της αστυνομικής έρευνας,  επιλογή και πεπρωμένο του θύματος (αν όχι alter ego) αλλά και αποτύπωμα μιας καταγωγικής αλήθειας. Οι αναφορές συχνές και επίμονες:

Οι ιππόκαμποι  ζουν σε ρηχά τροπικά και ζεστά νερά..

Οι ιππόκαμποι αλλάζουν χρώμα όπως οι χαμαιλέοντες …

Ο ιππόκαμπος είναι το τέλειο δόλωμα.

Οι λέξεις είναι ιππόκαμποι.

Οι ιππόκαμποι κολυμπούν κόντρα στο ρεύμα που τους παρασύρει μέχρι να σπάσει η καρδιά τους …εκτός κι αν  καταφέρουν να αρπαχτούν με την ουρά τους από μια φωλιά ..

  Η τελευταία αυτή εικόνα δεν παρά μια εύγλωττη αναπαράσταση της ανθρώπινης τραγωδίας: μετωπική σύγκρουση με  υπέρτερες δυνάμεις από ευγενές πείσμα κι η συντριβή σχεδόν ως νομοτέλεια.

 Υπερβολικά φιλόδοξος  στόχος για μια αστυνομική ιστορία; Το αντίθετο! Στον πυρήνα τους όλες οι ιστορίες εγκλήματος στοχάζονται την ανθρώπινη κατάσταση και εκκινούν από την ίδια  καθολική αληθή προκείμενη:

Όλοι είμαστε εν δυνάμει  θύτες και θύματα!    

Και ο κάθε συγγραφέας συμπληρώνει ανάλογα με  το ταλέντο και την ιδιοσυγκρασία του   τον θανατηφόρο  συλλογισμό.